Kategorimiz Mevzuat olduğu için burada Evsel Katı Atık vergisi üzerine yönetmelik, mevzuat, kılavuz incelemesi yaparak, Evsel katı atık vergisi nedir, nasıl uygulanır, tarife belirleme yöntemleri üzerinde durup, ne olmaması gerekir neler yapılamaz açıklamaya çalışalım.
Öncelikle yönetmeliğe göz atalım;
Yönetmelik:
27.10.2010 tarihli 27742 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan “Atıksu altyapı ve evsel atık bertaraf tesisleri tarifelerinin belirlenmesinde uyulacak usul ve esaslara ilişkin yönetmelik” 2010 tarihinde ki adı ile Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından düzenlenerek yürürlüğe girmiştir. Resmi Gazeteyi incelemek için => İncele
Bakanlığın adı “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı” olarak değiştiğini hatırlatmadan geçmeyelim.
2010/27742 sayılı yönetmeliğin “Amaç” kısmı “Madde 1” şunu demiştir.
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıksu altyapı tesisleri ile evsel katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, bakımı, onarımı, işletilmesi, kapatılması ve izlenmesi, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin; atıksu altyapı yönetimleri, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler tarafından belirlenmesi, ayarlanması ve uygulanması yoluyla çevresel altyapı hizmetlerinin sürdürülebilirliğini sağlamaktır.
2010/27742 sayılı yönetmeliğin “Kapsam” kısmı “Madde 3” şunu demiştir.
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 11 inci maddesine ve 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 9 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Düzenleme 1
15.02.2013 tarihli 28560 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 11 inci maddesine ve 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2, 8 ve 33 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Düzenleme 2
02.02.2019 tarihli 30674 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 11 inci maddesine ve 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97 nci ve 103 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2010/27742 sayılı yönetmeliğin “Geçici ve Son Hükümler” kısmı “Geçici Madde 1” ki bu bölümü “Uyum Süreci” olarak değerlendirmeliyiz.
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri bu Yönetmeliğe yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Düzenleme 1
15.02.2013 tarihli 28560 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik alt yapı eksiklikleri de dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2014 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Düzenleme 2
23.12.2014 tarihli 29214 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik altyapı eksiklikleri de dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2015 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Düzenleme 3
30.12.2015 tarihli 29578 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik alt yapı eksiklikleri ile kendi aralarında maliyet ve bölüşüm hesabı yapmayanlar da dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2016 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.”
Düzenleme 4
25.01.2017 tarihli 29959 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik alt yapı eksiklikleri ile kendi aralarında maliyet ve bölüşüm hesabı yapmayanlar da dâhil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2017 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Düzenleme 5
25.01.2018 tarihli 30312 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik altyapı eksiklikleri ile kendi aralarında maliyet ve bölüşüm hesabı yapmayanlar da dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2018 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Düzenleme 6
02.02.2019 tarihli 30674 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan yönetmelik ile… => İncele
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 26/10/2011 tarihi itibarıyla bu Yönetmeliğe, tarife belirleme, abonelik, sözleşme, teknik alt yapı eksiklikleri ile kendi aralarında maliyet ve bölüşüm hesabı yapmayanlar da dahil olmak üzere, uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri, 31/12/2020 tarihine kadar bu Yönetmeliğe uyum sağlamakla yükümlüdürler.
Yönetmeliğin yayımlandığı 2010 yılından günümüze geldiğimiz de yapılan düzenlemeler ile uygulayıcı olarak belirlenen Büyükşehir – İl – İlçe belediyeleri ve bağlı su idarelerinin, Evsel Katı Atık hizmetlerine esas olarak yapılan tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerini belirlemesi ve 31.12.2020 yılına kadar uyum sağlaması yükümlüğü bulunmaktadır.
Uygulamanın nasıl yapılacağına yönelik yayımlanan kılavuzu da mutlaka incelemek gerekir. => İncele
Yönetmelik ve Kılavuz incelendiğin de;
Uygulayıcılar;
Yönetmeliğin evsel katı atık hizmetlerini sağlaması ve sürdürülebilir olarak yönetebilmesi için düzenlendiğini,
Hizmeti sağlarken kalitenin gözden kaçırılmayarak bertaraf tesislerinin kurulması, bakımı, onarımı, işletilmesi, izlenmesi ile toplama hizmetlerinin düzenli yapılmasını ve sadece verilen bu hizmet maliyetlerinin tarifesinin oluşturulmasını, toplanan verginin de yine sadece bu hizmetler karşılığı kullanılabileceğini doğru anlaması gerekmektedir.
Yine üstüne basarak söylemek lazım ki, tam maliyet hesabının doğru oluşturulması, kirleten öder ilkesinin benimsenmesi, hakkaniyet esas alınarak tarifelerin doğru belirlenmesi ve açıklanabilir olması, vatandaşın doğru bilgilendirilmesi en önemli noktalar olarak öne çıkmaktadır.
Önemli Başlıklar
Çevre Kanunu
2872 sayılı Çevre Kanunu gereği, atık su altyapı ve evsel katı atık sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına katılmak zorundadırlar. Özellikle Çevre Kanunu’nda belediyelerin su, atık su ve katı atıkla ilgili hizmetlerinin karşılığını almasının sağlanması, bu hizmetlerden tahsil ettikleri gelirleri yine sadece bu alanlarda kullanmalarının sağlanması, teşvik ve cezai yaptırımın güçlendirilmesi hususları yer almıştır. Dolayısıyla evsel katı atık vergisinin uygulanmasında Çevre Kanunu ilgili maddeleri konuya açıklık getirmiştir.
Kirleten Öder
Atıkların oluşturduğu veya oluşturması muhtemel çevresel kirlenme ve bozulmayı önlemek, sınırlandırmak, gidermek ve çevrenin iyileştirilmesini sağlamak için yapılan ve/veya yapılacak tüm yatırımların ve harcamaların kirletenler veya bozulmaya neden olanlar tarafından karşılanması ilkesidir.
Tahsilat
Evsel katı atık gibi hizmetlerin karşılığında belediyeler tarafından alınmasını düzenlemek amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanununa dayanılarak hazırlanan yönetmelik ile verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin bilimsel olarak belirlenebilmesi ve uygulanabilmesinin sağlanabilmesi için yükümlü tutulan belediyelere tahsilat yetkisi vermiştir.
Tam Maliyet
Tam maliyet esaslı tarife hazırlanabilmesi için verilen hizmete ait yapılan tüm harcama kalemlerinin detaylı olarak çıkarılarak analiz edilmesi gereklidir. Ancak oluşturulan her harcama kaleminin kabul edilebilir, anlaşılabilir, hesap verilebilir olması gereklidir. Çöp toplama hizmeti belirlenirken toplanan çöpün tonaj detaylarının çıkarılması, çöp toplama işleminden bertaraf tesisine ulaşımın kilometresi ölçümlenebilmesi gibi tüm detayların yer alması gerekmektedir. Ayrıca öz sermaye, amortisman gibi kalemlerin de mutlaka tam maliyet hesabı içerisine dahil edilerek toplam sistem maliyetini belirlemek gerekmektedir.
Öz Sermaye
Kılavuz içerisinde yer alan Öz Sermaye ifadesini uygularken, yatırım maliyetinin %10’u kadar uygulanabilir olduğunun unutulmaması gerekmektedir.
Amortisman
Kılavuz içerisinde yer alan Amortisman hesabı yapılırken yatırımın kullanım ömrü olduğunu, aşınma payı olduğunu ve süre sonunda Amortisman hesaplanan yatırım maliyet tutarının sıfırlanacağı hesabı unutulmamalıdır. Amortisman ayırma alt sınırı dikkate alınmalıdır. Amortisman oranlarını incelemek için => İncele
Tarife
Verilen hizmetin karşılığı olarak, tam maliyet esası üzerinden çıkarılacak toplam hizmet tutarının. Kurumun kendi sınırları içerisinde yer alan ve hizmetten faydalananlar için kirleten öder prensibine göre orantısal olarak dağılımıdır.
Tarife belirlenirken hizmetten faydalanan herkes için kılavuzda belirtilen oranlarda pay edildiğinden emin olunmak zorundadır. Ayrıca unutulmamalıdır ki 2464 sayılı Belediye gelirleri Kanunu’nun mükerrer 44.maddesi hükmü gereğince alınan Çevre Temizlik Vergisi (ÇTV) toplam sistem maliyetinden çıkartılmalıdır. Verilen aynı hizmet için birden fazla bedel alınamaz.
Bilgilendirme
Vatandaşın kendisinden tahsil edilecek her türlü vergi veya ücretin ne karşılığı olduğunun açıklanması zorunluluğu unutulmamalı. Bu nedenle evsel katı atık tarifelerinin belirlenmesi ile bir hizmet ve tarife kitapçığı oluşturulması, ulusal veya yerel basında tarife belirleme aşamaları ve tarife örneklerinin paylaşılması, kurum internet sitelerin de ise hem hazırlanan kitapçığın dijital örneğinin hem de tarife belirleme aşamalarının paylaşılması gerekmektedir.
Değerlendirme
Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslara İlişkin Yönetmelik ile birlikte Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz’un;
Evsel katı atık uygulama zorunluluğu bulunan idarelerin, tarifelerini saptarken tam maliyet ve kirleten öder ilkelerini kullanmalarını zorunlu kılmaktadır. “tarife” terimi bir evsel katı atık idaresinin, evsel katı atık ile ilgili verdiği tüm hizmetler karşılığında ortaya çıkan toplam sistem maliyetinin bu hizmetlerden yararlanan atık üreticilerine yansıtılmasına yönelik yöntemi ve bu yöntemle hesaplanmış ücretler listesini ifade etmektedir.
Maliyet artı yönteminde, sağlanan hizmete ait tüm maliyetlerin belirlenmesi tarife hesaplamasının temelini oluşturmaktadır. Bu yöntemde, öncelikle, sistemin mevcut ihtiyaçları kapsamında oluşan maliyetler hesaplanır. Daha sonra hizmetlerin uzun vadede sürdürülebilirliğini sağlamak için gerekli özkaynak getirisi maliyetler toplamına eklenir. Bir başka deyişle Toplam Sistem Maliyeti = Evsel Katı Atık Hizmetleri Maliyeti + Özkaynak Getirisi olarak tanımlanabilir.
Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz Madde 5.1’de “Gerçekleşen Maliyet” içerisinde şu ifadeye yer verilmiştir. “Maliyet hesabında kullanılan yöntem esas itibariyle geçmiş yılların verilerini kullanmaktadır. Hizmet sunmanın cari yıldaki gerçekleşen maliyeti gelecek yılın tarife hesaplamaları için veri olarak kabul edilir.”
Ana gruplar olan konut ve konut dışı mükelleflere ait maliyetleri karşılayacak biçimde alt gruplara “Kirleten öder ilkesi” esasına dayanarak tarifeler belirlenmiş olmalıdır.
“m3 su tüketimi” başına farklı tarifeler uygulanmaması kılavuzda “Bu ilke, katı atık tarifelerinin belirlenmesinde su tüketiminin baz olarak kullanılmamasına yöneliktir.” maddesi ile açıkça belirtildiği üzere uygulanamaz.
Tarife belirleme aşamasına gelininceye kadar, toplam sistem maliyetinin doğru detaylandırılması, hizmet karşılığı toplanan çöp miktarının tonaj bilgileri ve orantısal dağılımları yapılmalıdır. Toplam sistem maliyetinin yansıtılacağı gruplar belirlenmeli ve alt gruplar oluşturulmalıdır. Çevre temizlik vergisi hesaplamalarında kriter olarak kabul edilen grup türü, derece, kademe esaslarına uygun orantısal yansıtma sağlanmalıdır. Doğru orantısal yansıma sağlanabilmesi için Evsel katı atık uygulama zorunluluğu bulunan idarelerin sınırları içerisinde bulunan tüm bina, bağımsız birim, işyeri, okul, sağlık tesisi, kamu kurumları bilgilerinin sağlıklı edinilmesi kaçınılmazdır. Kayıt dışı, kaçak konut veya işyeri göz ardı etmeden tespiti yapılarak verilen hizmetin dağılımı çıkarılmalıdır. Bu verileri sağlamak için Evsel katı atık uygulama zorunluluğu bulunan idarelerin kendisinde bulunan mevcut bilgilerin dışında, su idarelerinden alınacak abone bilgileri, elektrik idarelerinden alınacak abone bilgileri, ticaret odası, esnaf odaları dahil tüm Stk’lardan alınacak üye bilgileri, sağlık, milli eğitim müdürlüklerinden alınacak bilgiler bir havuzda toplanmalı ve çapraz eşleştirmeler ile gerçek verilere ulaşılmalıdır. Ancak bu sayede toplam sistem maliyetinin dağılımı sağlanabilir ve tarife belirleme esasları uygulanabilir olacaktır.
Tarife belirleme aşamasında, toplam sistem maliyetinin orantısal dağılımı, verilen hizmetin belirlenen gruplara yüzdesel dağılımı sağlandıktan sonra Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz da belirtilen tarife dağılımı yapılmalıdır, ilk aşama da nüfus analizine ihtiyaç bulunmaktadır. Toplam nüfus sayısı, yaşayan, tatil için bulunan, sadece iş için bulunan, dönemsel yaşayan nüfus ayrımları sağlanmalı ve kent – kırsal nüfus tespiti yapılmalıdır. Toplam nüfus, nüfusun hizmet verilen gruplara dağılım oranları, konut bağımsız birim sayısı ve nüfusun bağımsız birimlere dağılımı, toplam katı atık miktarı, maliyet tutarına göre bir ton katı atık maliyetinin belirlenmesi ve bu maliyetin kişi başına dağılımı tonaj ve tutar olarak bulunmalıdır. Özel hizmet verilen iş yerleri, kamu binaları, sağlık tesisleri ayrımı yapılması gerektiği gibi hizmet verilmeyen yerlerin de belirlenerek bu hesaplama içerisinde ki yeri belirlenmelidir. Temel kavramda Konut, Okul, Hastane, Kamu, Pazaryeri, Alışveriş Merkezi, Büro ve Ofisler, Otel, Sanayi gibi grupların mükelleflerinin tespiti, dağılımı sağlandıktan sonra hesaplama yapılabilir olacaktır.
Ölçemediğiniz hiçbir şeyi kontrol edemez, kontrol edemediğiniz hiçbir şeyi yönetemezsiniz. - Peter DRUCKER
Konu kategorimiz Mevzuat olması nedeniyle burada sadece nedir, ne yapılabilir kısımlarını inceledik ancak Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten bu güne belediyelerin hesapladığı ve belirlediği tarifeleri inceleme şansımız oldu. Belediyelerin yayımladıkları tarifelere özel analizler ve bu raporlarda açıklanan maliyet hesaplama hataları, tarife tutar hataları, tarife dağılım yanlışlıklarını bir sonraki yazımızda değerlendireceğiz.
Evsel katı atık vergisi hakkında sorularınızı yazın cevaplayalım, ayrıca evsel katı vergisi uygulama yönetimi konusunda destek almak isterseniz => İncele